لک‌زایی: تفکر ملاصدرا فرازمانی و فرامکانی است/ یثربی: با فلاسفه گذشته مشکلات امروز حل نمی‌شود!

مناظره تلویزیونی «زاویه» هفته گذشته با موضوع «امکان یا امتناع اندیشه اجتماعی در حکمت ملاصدرا» با حضور مهمانان و سخنرانان حجت‌الاسلام نجف لک‌زایی، رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و سید یحیی یثربی چهره ماندگار فلسفه در شبکه چهارم سیما برگزار شد. در ابتدای این برنامه، یثربی طی سخنانی عنوان کرد: بنده معتقدم فلسفه چیزی جز تفکر صحیح برای فهم بهتر جهان و پیرامون ما نیست بنابراین هر زمانی نیازمند تفکر آن دوره است ما نمی‌توانیم مثلا آلمان اکنون را با تفکر ارسطو اداره کنیم فلاسفه آثار باستانی نیستند که یک بار داشته باشیم و دیگر نتوانیم مثلش را بسازیم هر زمانی باید متفکر خاص خود را داشته باشد. وی در ادامه افزود: با این حال ما تفاسیری از فلاسفه گذشته داریم که باز هم نمی‌توانیم از آنها برای حل مشکلات اقتصادی، قدرت،‌ آموزش و پرورش و فرهنگ استفاده کنیم چرا انتظار داریم مشکلات زمان الان ما را ابن سینا یا ملاصدرا حل کنند؟ این به معنای کوچکی فلاسفه گذشته نیست بلکه مسائل آن زمان با مسائل امروز متفاوت است. یثربی با اشاره به اینکه ما فلاسفه گذشته را در تاریخمان بزرگ می‌داریم و برای امروز مکلف هستیم خودمان فکر کنیم، اظهار داشت:‌ باید با آزمون و خطا مشکلات امروز را بررسی و فیلسوف هم کارش راه نمودن و راه باز کردن است باید خودمان شروع کنیم با اینکه ما هیچگاه نمی‌توانیم با فلاسفه گذشته مشکلات را حل کنیم، ما امروز باید فیلسوف زمان خود را داشته باشیم. *تفکر ملاصدرا هنوز هم فرازمانی و فرامکانی و مورد استفاده است در ادامه حجت‌الاسلام لک‌زایی طی سخنانی عنوان کرد: ما دو دسته پرسش در زندگی اجتماعی ـ سیاسی خود داریم برخی پرسش‌ها مثل همین‌هایی که آقای یثربی گفتند زمان مند هستند و یک دسته فرازمانی و فرا مکانی مثل عدالت، قدرت،‌ مشروعیت،‌ امنیت و ... هستند اینکه ما اگر براساس دانش و معرفت و خرد عمل نکنیم چه نتایجی در زندگی ما دارد جزو مباحث فرازمانی و فرا مکانی است. وی با اشاره به اینکه حکمت متعالیه به ما می‌گوید زندگی‌مان باید براساس چراغ خرد قدسی باشد ، گفت: ملاصدرا می‌خواهد ارتقا وجود را در حکمت متعالیه به بحث می‌گذارد و می‌گوید همه ما باید دغدغه این ارتقا وجود را با طریق حکمی داشته باشیم. ملاصدرا می‌گوید که انبیا(ع) هم به همین دلیل آمده‌اند تا به اصلاح اندیشه و انگیزه ما برای ارتقا وجود و رسیدن به قرب الهی بپردازند. حجت‌الاسلام لک‌زایی در ادامه افزود: حکمت متعالیه آخرین دستگاه فلسفی است که در دستگاه‌های فکری ما ایجاد شده است و فلاسفه امروز هم بیشتر در همین مسیر گام بر می‌دارند. بنابراین بخش فرازمانی و فرا مکانی حوزه فلسفی صدرا هنوز هم مورد استفاده است. وی همچنین اظهار داشت: بنابراین فعلا دستگاه فکری بومی و اسلامی که بتواند در حوزه مسائل مختلف به ما کمک کند از این چارچوب می‌توانیم استفاده کنیم چنانچه در برخی موارد هم استفاده کردیم. بنابراین دستگاه ملاصدرا چنین ظرفیتی را دارد. *مشکل امروز علوم انسانی ما چیست سپس یحیی یثربی عنوان کرد: بنده در حکمت متعالیه در 15 مسئله نشان دادم که ملاصدرا چقدر حرف برای گفتن دارد. وی با اشاره به اینکه اینطور نیست که در همه چیز باید از ملاصدرا کمک بگیریم خودمان هم می‌توانیم درباره مشکلاتمان فکر کنیم، اظهار داشت: البته می توانیم در حوزه‌هایی از ملاصدرا هم کمک بگیریم امروز جامعه ما از جمود علوم انسانی فریاد می‌زند چرا ما ایستاده‌ایم و از ملاصدرا کمک نمی‌گیریم؟ یثربی همچنین اظهار داشت: ما در تحقیقات دانشگاهی‌مان می‌بینیم که خیلی‌ها درباره ابن سینا و علیت و غزالی و علیت و ... کار کرده‌اند خب این چه به درد ما می‌خورد؟ متفکر امروز نمی‌تواند یک قدم فراتر از این حوزه‌ها برود؟ چه کسی گفته که هر چه هست را این دانشمندان فهمیده‌اند امروز برای انیشتین حتی یک بزرگداشت برگزار نمی‌کنند بلکه برای کسانی که کار برای امروز می‌کنند هزینه می‌کنند. وی همچنین مشکلات امروز علوم انسانی ما این است که تصور می‌کنیم باید جامع جهان باشیم درحالیکه این اشتباه است دیگر اینکه ما گذشته گرا هستیم و معتقدیم هر استادی از شاگردش قوی تر است در صورتی که سه قرن است در دنیا شرایط تغییر کرده که هر شاگردی باید یک قدم از استادش جلوتر برود! *نگاه منصفانه به گذشته داشته باشیم! در ادامه حجت‌الاسلام لک‌زایی با اشاره به اینکه چنین نظراتی را درباره استفاده از تفکر گذشتگان ندارد، گفت:‌ما باید نگاه منصفانه نسبت به همه گذشتگان داشته باشیم و ببینیم در گذشته خود چه چیزهایی داریم مصداقش هم ملاصدرا است. بنده نمی‌خواهم بگویم که پاسخ‌های تاریخی ملاصدرا الان بدرد ما می‌خورد بلکه دستگاه فکری او برای ما می‌تواند سرمشق باشد. وی در ادامه با بیان اینکه آیت‌الله جوادی آملی و خود حضرت امام از کسانی هستند که حکمت متعالیه را جلوتر آورده و کسانی دیگر هم همینطور، توضیح داد: اگر علوم انسانی ما امروز منجمد است که هست و مشکلات ما را نمی‌تواند به خوبی حل کند من منکر برخی مباحث کار شده هم نیستم، به این علت است که با حکمت متعالیه آشنا نیست فلسفه حاکی از علوم انسانی ما غربی است اما جالب است که من ندیدم یکی از اساتید ما بگوید که کانت و هگل و ... برای گذشته هستند! حجت‌الاسلام لک زایی در ادامه یادآور شد: شما در همین کشور خودمان ببینید که هر سال چقدر کتاب از ارسطو، افلاطون و سایر فلاسفه مثل آگوستین تا دوره جدید در حال انتشار است اما کسی نمی‌گوید که اینها چه بدرد ما می‌خورد؟ الان من نمی‌گویم اینها کار نشود اتفاقا حکمت متعالیه یکی از ویژگی‌هایش این است که با تفکر انسانی و تجربی مشکلی ندارد و همه را در محدوده خود معتبر می‌داند. بنابراین حکمت متعالیه ما را از استفاده سایر دستگاه‌های فکری بشری محروم نمی‌کند. یکی از مشکلات نسل‌های جدید در برخی جوامع انقطاع و گسستی است که با پیشینه تفکر فلسفی، حکمی و عرفانی دارد جامعه امروز دانشگاهی ما تفکر فلسفی حکمت متعالیه را ندارد و تفسیری هم از آن ندارند چرا که ما آموزشی هم در این زمینه نداده‌ایم.